David Bowie: 50 lat Ziggy’ego Stardusta

Na rok 2022 przypada 50. rocznica premiery kultowej płyty Davida Bowiego „The Rise And Fall Of Ziggy Stardust And The Spiders From Mars”. Złoty jubileusz został uczczony specjalną reedycją albumu oraz wydaniem wielkiego przeboju Starman w wersji z legendarnego programu telewizyjnego Top Of The Pops.

Starman wykonany przez Davida Bowiego w programie Top Of The Pops to bez wątpienia jeden z najważniejszych utworów muzycznych, jakie kiedykolwiek wyemitowała telewizja. Nagranie wywarło wpływ na całe pokolenie muzyków, artystów i pisarzy, a także na niezliczone rzesze innych, którzy oglądali go przez dziesięciolecia – od bootlegowych kopii VHS po klipy na YouTube.

Nagranie z transmisji Top Of The Pops pochodzące z oryginalnych taśm z BBC, w 2012 roku ukazało się na 7-calowym singlu Starman, który obecnie jest rarytasem wartym setki funtów.

W 1972 roku przepisy Musicians Union stanowiły, że aby wystąpić w Top Of The Pops, artysta musi na nowo nagrać utwór, w tym przypadku zaśpiewać na żywo na tle podkładu. W nowej wersji Starman wykorzystano podkłady nagrane w Trident Studios 29 czerwca i chórki z jednorazowego, improwizowanego wykonania Hey Brown Cow przez Bowiego, a także główny wokal z albumowej wersji zarejestrowany 4 lutego także w Trident Studios. Nowy miks został stworzony na początku tego roku przez współproducenta Ziggy’ego Stardusta, Kena Scotta z wielośladowych oryginalnych taśm.

W tym roku mija 50 lat od oryginalnej brytyjskiej premiery „The Rise And Fall Of Ziggy Stardust And The Spiders From Mars”. Z tej okazji album ukazał się w limitowanej edycji, po masteringu half speed oraz jako picture disc. Dzieło zawiera replikę plakatu promującego płytę z 1972 roku.

Nowe tłoczenie płyty „The Rise And Fall Of Ziggy Stardust And The Spiders From Mars” zostało wykonane na specjalnie skonstruowanej tokarce Neumann VMS80 z taśm-matek 192 kH pochodzących z Trident Studios. Nad tłoczeniem half-speed czuwał John Webber w AIR Studios.

„The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars” to przełomowy album, który sprawił, że David Bowie stał się w międzynarodową gwiazdą. Od 50 lat płyta pozostaje kamieniem milowym, zyskując z każdym rokiem na znaczeniu. Obecnie album na stałe wpisał się w popkulturę, a jego niezaprzeczalny wpływ obejmuje muzyków od Arcade Fire po Lady Gagę, androgyniczną modę Harry’ego Stylesa, koszule Noela Fieldinga w programie The Great British Bake-Off oraz wyzwania makijażowe Ziggy’ego na TikToku.

David Bowie pogrzebał postać Ziggy’ego Stardusta w lipcu 1973 roku, podczas osławionego show w londyńskim Hammersmith Odeon. Wpływ Ziggy’ego odczuwalny jest jednak do dziś. Niepublikowany materiał filmowy z tego legendarnego widowiska znajdzie się w nadchodzącym filmie Bretta Morgena „Moonage Daydream”, którego światowa premiera odbędzie się we wrześniu br.

50 rzeczy, których nie wiecie o płycie „The Rise And Fall Of Ziggy Stardust And The Spiders From Mars”

1. Album w przeszłości był rozważany zarówno jako sztuka teatralna oraz film.

2. Płytę współprodukował Ken Scott, który wcześniej współprodukował „Hunky Dory”, był inżynierem „Space Oddity” i miksował „The Man Who Sold The World”.

3. Słynne zdjęcia z okładki zostały zrobione w styczniu 1972 roku przed budynkiem przy 21 Heddon Street, tuż przy Regent St w Londynie. Miejsce zostało wybrane, ponieważ fotograf Brian Ward miał swoje studio przy Heddon Street 21.

4. Przy Heddon St zrobiono tylko 17 zdjęć. Wszystkie zostały wykonane na czarno-białej kliszy, a następnie pokolorowane przez Terry’ego Pastora, który pokolorował również zdjęcie na okładce „Hunky Dory”.

5. Ikona mody Kate Moss założyła cztery oryginalne stroje z okresu „Ziggy Stardust”: kombinezon z jedną nogawką Kansaiego Yamamoto, czerwone buty na platformie i dwa kimona podczas sesji dla magazynu Vogue w 2003 roku oraz kombinezon Yamamoto woodland creatures, w którym odebrała nagrodę BRIT w imieniu Bowiego w 2014 roku.

6. Charakterystyczny dla Ziggy’ego czerwony kolor włosów został nałożony przez Suzi Fussey, która była dziewczyną gitarzysty Micka Ronsona. Kolor farby to Red Hot Red firmy Schwarzkopf. Fryzura, która kosztowała Bowiego 2 funty, inspirowana była zdjęciem modelki w kreacji Kansaiego Yamamoto z numeru magazynu „Honey” z 1971 roku.

7. Pierwszy koncert Ziggy’ego Stardusta i The Spiders From Mars, choć jeszcze nie pod taką nazwą, odbył się 29 stycznia 1972 roku we Friars Club, Borough Assembly Hall przy Aylesbury Market Square. Przypuszcza się, że zespół zaprezentował sześć utworów z nadchodzącego albumu, a w koncercie wzięli udział Freddie Mercury i Roger Taylor z Queen. Bilety kosztowały 60 pensów w przedsprzedaży i 65 pensów w kasie.

8. Słynne wykonanie utworu Starman przez Bowiego w programie Top Of The Pops zostało nagrane 5 lipca i wyemitowane 6 lipca, a zgodnie z zasadami Musicians Union główny wokal Davida został wykonany na żywo.

9. Top Of The Pops nie było pierwszym wykonaniem Starman w telewizji. Pierwszy miał miejsce w programie muzycznym dla dzieci Granady Lift Off With Ayshea prowadzonym przez Aysheę Brough. Niestety nie odnaleziono żadnej kopii z tego występu.

10. Wśród coverów wykonywanych podczas trasy koncertowej Ziggy’ego Stardusta znalazły się utwory: Waiting For The Man i White Light, White Heat zespołu The Velvet Underground, a także My Death i Amsterdam Jacques’a Brela, Round 'n’ Round Chucka Berry’ego, Let’s Spend The Night Together The Rolling Stones, I Can’t Explain The Who, I Feel Free Cream oraz Gotta Get A Job Jamesa Browna.

11. W skład zespołu The Spiders From Mars wchodzili: Mick Ronson na gitarze, Mick „Woody” Woodmansey na perkusji i Trevor Bolder na basie. W ciągu następnego roku na różnych etapach na scenie dołączali do nich: Geoff MacCormack (znany też jako Warren Peace) na wokalu, Mike Garson, Nicky Graham i Robin Lumley na fortepianie, John Hutchinson na gitarze rytmicznej, Ken Fordham na saksofonie oraz Brian Wilshaw na saksofonie i flecie.

12. Zamiast po Starman wydać kolejny singiel z płyty, David Bowie zdecydował się na niealbumowy utwór John, I’m Only Dancing, który ukazał się we wrześniu 1972 roku. W 1972 roku Bowie wydał jeszcze jeden singiel, The Jean Genie, który pochodził z nadchodzącego albumu „Aladdin Sane”.

13. W 2017 roku album „Ziggy Stardust” trafił do amerykańskiego National Recording Registry, ponieważ został uznany przez Bibliotekę Kongresu za „znaczący pod względem kulturowym, historycznym lub artystycznym”.

14. Przed premierą albumu i po jego wydaniu zespół zagrał ponad 170 koncertów na trzech kontynentach. Mimo że w tym czasie ukazała się kolejna płyta „Aladdin Sane”, trasa koncertowa zawsze była znana jako trasa „Ziggy Stardust”.

15. Piosenka Five Years została zaprezentowana publiczności telewizyjnej 8 lutego 1972 roku, gdy David Bowie wraz z zespołem wykonał trzy utwory w programie The OId Grey Whistle Test w BBC2.

16. Album ukazał się 16 czerwca 1972 roku, a 1 lipca wszedł na listę sprzedaży z numerem 15. Był to najwyższy wynik tego tygodnia. Przez kolejne dwa lata płyta znajdowała się w pierwszej pięćdziesiątce brytyjskiego zestawienia.

17. Na tylnej okładce znalazł się napis „NALEŻY ODTWARZAĆ PRZY MAKSYMALNEJ GŁOŚNOŚCI”. Instrukcja została pominięta w późniejszych wznowieniach, ale przywrócono ją na reedycji z 2015 roku, która była najbardziej wierną repliką oryginału.

18. Widoczne na okładce czerwone buty na platformie projektu Kansaiego Yamamoto kosztowały Bowiego 28 funtów (równowartość 420 funtów obecnie), a biało-czerwone buty zapaśnicze, które Bowie nosi na innych zdjęciach do płyty, zostały wykonane na zamówienie przez firmę Russell & Bromley.

19. Według Kena Scotta 95% wokali na płycie zostało zarejestrowanych przy jednym podejściu.

20. Nagranie albumu zajęło mniej niż dwa tygodnie w trakcie trzech miesięcy (listopad ’71 – luty ’72).

21. Najczęściej odtwarzanym utworem z albumu jest Starman, a tuż za nim plasuje się Moonage Daydream.

22. Nie ma już budki telefonicznej, która widnieje na tylnej stronie okładki albumu. Zastąpiła ją niebieska, ale w 1997 roku ponownie umieszczono tam czerwoną budkę typu K Series.

23. Numer telefonu budki telefonicznej to: +44 207 734 8719.

24. Widoczny na okładkowym zdjęciu znak z napisem K.West to nazwa firmy kuśnierskiej, która napisała do wytwórni Bowiego ze skargą dotyczącą bezprawnego użycia ich logo.

25. Oryginalny znak z napisem K.West należy teraz do fana Bowiego.

26. W miejscu, gdzie wcześniej znajdował się znak K.West, jest teraz czarna tablica upamiętniająca album, odsłonięta z okazji 40. rocznicy wydania płyty.

27. Wśród inspiracji kryjących się za albumem Bowie wymieniał takich artystów, jak: Vince Taylor, The Velvet Underground, The Legendary Stardust Cowboy oraz pisarzy Williama Burroughsa i JG Ballarda.

28. W 1990 roku Bowie powiedział, że imię Ziggy pochodzi od zakładu krawieckiego, obok którego przejeżdżał kiedyś pociągiem.

29. Na płycie gościnnie wystąpili Rick Wakeman i Dana Gillespie.

30. Album został nagrany w Trident Studios w St Anne’s Court, w Soho, w Londynie. Obiekt ten nadal istnieje, ale obecnie jest wykorzystywany do pracy z lektorami.

31. Ogromny sukces albumu sprawił, że poprzednia płyta Davida „Hunky Dory” i singiel „Life On Mars” stały się hitami miesiące po ich wydaniu.

32. Mimo że wszystkie utwory z albumu stały się klasykami rocka, wydano tylko trzy single: Starman, Rock 'n’ Roll Suicide i Suffragette City, przy czym dwa ostatnie ukazały się dopiero odpowiednio dwa i cztery lata po premierze płyty.

33. Kombinezon, który Bowie ma na sobie na okładce, został zaprojektowany przez jego przyjaciela Freddiego Burrettiego.

34. Gitara, którą David trzyma na okładce, to Gibson Les Paul. Instrument należał do Marka Carra Pritchetta, kolegi z zespołu Arnold Corns.

35. Starman był ostatnim utworem, który powstał na potrzeby albumu. Został nagrany 4 lutego 1972 roku wraz z Suffragette City i Rock 'n’ Roll Suicide.

36. Wszystkie utwory z albumu były wielokrotnie wykonywane na żywo w trakcie kariery Bowiego. Jednak It Ain’t Easy, cover Rona Daviesa, został wykonany tylko raz w audycji BBC Radio 1 Live in Concert w czerwcu 1971 roku.

37. Utwór Lady Stardust oryginalnie nosił tytuł He Was Alright (A Song For Marc) w hołdzie przyjacielowi Bowiego, Marcowi Bolanowi. Jest to najpopularniejsza piosenka Ziggy’ego w Japonii i została tam wydana na limitowanym, 7-calowym picture discu w 2017 roku z okazji tokijskiej wystawy „David Bowie Is”.

38. Cover Round And Round Chucka Berry’ego został w ostatniej chwili zastąpiony na płycie przez utwór Starman.

39. Wers Hey man, Droogie don’t crash here z utworu Suffragette City nawiązuje do „Mechanicznej pomarańczy””. Ekranizacja ukazała się w Wielkiej Brytanii 13 stycznia 1972 roku, zaledwie trzy tygodnie przed nagraniem piosenki.

40. Starman, Ziggy Stardust, Moonage Daydream, Five Years, Rock 'N’ Roll Suicide, Suffragette City i Lady Stardust miały swój światowy debiut podczas BBC Sessions Boba Harrisa i Johna Peela w styczniu i maju 1972 roku. Zostały one wydane na płycie „Bowie At The Bebe” w 2000 roku.

41. Występ Davida Bowiego z utworem Starman w programie Top Of The Pops 6 lipca 1972 roku został uznany za zmieniający życie dla takich gwiazd, jak: Robert Smith (The Cure), Bono (U2), Boy George, Mick Jones (The Clash), Johnny Marr (The Smiths), Siouxsie Sioux (Siouxsie & The Banshees), Marc Riley (The Fall), Noel Gallagher, Dave Gahan (Depeche Mode), Adam Ant, Gary Numan, Gary Kemp (Spandau Ballet), Elton John i Nick Rhodes (Duran Duran).

42. Piosenka otwierająca album, „Five Years”, była wykonywana przez Bowiego i jego zespół na próbie przed koncertem Live Aid w 1985 roku. Ostatecznie zrezygnowano z niej, a w jej miejsce nadano materiały telewizyjne o suszy w Somalii.

43. Wczesne wersje dwóch utworów z albumu, „Moonage Daydream” i „Hang On To Yourself”, zostały nagrane przez projekt Arnold Corns, dla przyjaciela Davida, projektanta Freddiego Burrettiego.

44. Numer Suffragette City został pierwotnie zaproponowany zespołowi Mott The Hoople. Grupa jednak nie była zainteresowana, więc Bowie zatrzymał utwór dla siebie, a później napisał dla nich All The Young Dudes.

45. Piosenki z albumu pojawiły się w takich serialach i filmach, jak: „Strażnicy galaktyki”, „The Crown”, „Żywe trupy” („The Walking Dead”), „Marsjanin”, „Życie na Marsie”.

46. Ostatni występ Ziggy’ego z lipca 1973 roku został uwieczniony na filmie „Ziggy Stardust And The Spiders From Mars” przez dokumentalistę D.A. Pennebakera. Okrojona wersja obrazu została pokazana w amerykańskiej telewizji w 1974 roku, ale na całym świecie dzieło trafiło do kin dopiero w 1983 roku.

47. W 2017 roku nowo odkryty wymarły gatunek osy został nazwany Archaeoteleia astropulvis (astropulvis to po łacinie „gwiezdny pył” – „star dust”) na cześć albumu.

48. Time, NME, Rolling Stone i wiele innych pism uznało „The Rise And Fall Of Ziggy Stardust And The Spiders From Mars” za jeden z najwspanialszych albumów wszech czasów.

49. Utwory z tego albumu były coverowane przez takich artystów, jak Bauhaus, Duran Duran, Placebo, Arcade Fire, The Polyphonic Spree, Culture Club, Def Leppard, Red Hot Chili Peppers, Seu Jorge, Portugal. The Man i wielu innych.

50. Bowie zakończył swoją przygodę z postacią Ziggy’ego Stardusta 3 lipca 1973 roku w Hammersmith Odeon w Londynie słowami: Ze wszystkich występów na tej trasie, ten pozostanie z nami najdłużej, ponieważ nie tylko jest to ostatni koncert na tej trasie, ale także ostatni koncert pod tym szyldem w ogóle.

Fot. (Od góry) Masayoshi Sukita, REX/Shutterstock, Michael Putland